“Je oren bezorgen je geen problemen”

Je komt op een bespreking en een mede-projectlid vaart enorm tegen je uit. Je maakt een opmerking in een bespreking en iemand reageert als door een wesp gestoken. Je hebt wat feedback na een presentatie en opeens zijn de gemoederen verhit. Ergens waar meningen in het spel komen met enige emotie ligt spontane zelfontbranding op de loer. Een stevige discussie kan verhelderend werken en/of een debat op het scherpst van de snede kan een mooie denkoefening zijn, maar op het moment dat het persoonlijk wordt, is er meestal meer aan de hand dan een gedachtenwisseling. Soms is het handig en wijs om een meningreflex te vervangen door een vraag: “Goh, bespeel ik een snaar?”

De meningreflex

Nogal eens roept een mening een andere mening op, zoals een hamerslag tegen de knie een reflex oproept. Of je nu wil of niet je onderbeen slaat uit. Voor meningen kan eenzelfde gevoel ontstaan. Dat noemen we ook wel de meningreflex.

Moet je dan als iemand iets zegt dat je steekt gelijk geven of het zwijgen ertoe doen? Dat is weer wat anders dan een reactie geven die voor jou wellicht ook niet als zelfgekozen en gecontroleerd geldt.

 Your ears will never get you into trouble, Frank Tyger

Een vraag stellen kan in een moment van potentiële escalatie helpen. Immers, met een vraag voorkom je een directe reactie die olie op het vuur is. Maar je stemt ook niet in of zwijgt als je het gevoel hebt dat je niet kunt zwijgen.

In Getting past “no” noemt William Ury dit uitstellen van een primaire reactie:

Ga naar het balkon en word toeschouwer van de situatie waar je in zit.

Een vraag helpt te begrijpen, voor zover mogelijk, wat er gebeurt. Vanwaar die stelling of die pittige reactie? Bespeel je een gevoelige snaar zonder het te weten? Kortom, door stil te staan bij wat er gebeurt en te willen begrijpen waarom het gebeurt voorkom je primaire reacties en onthoud je je van een weder-oordeel.

Begrijpen voor je begrepen kunt worden

Een ander voordeel van een aantal vragen stellen om iemands positie te begrijpen, is dat je daarna gerichter je argumenten kunt afstemmen. Je weet na wat vragen wat iemand vindt en waarom. Daarmee weet je waar potentiele tegenargumenten zitten en ook welke argumenten geen doel treffen of waar je het al over eens bent. Met een gevoel voor oneliners noemt Stephen Covey in zijn veel geciteerde Seven Habits of highly effective People dat:

Begrijp voor je begrepen kunt worden.

Contact

Vragen is een manier om contact te maken. Dat kan ook directer, bijvoorbeeld door iemands naam te noemen. Er zijn ook wel adviezen om in spannende situaties juist fysiek contact te maken, door een handdruk of een hand op de schouder te leggen. Nu is dat iets dat bij jou moet passen en bij de situatie dus dat kun je zelf het best inschatten. Degenen die wat fysieker ingesteld zijn doen dit wellicht al intuïtief, waardoor het zeer natuurlijk kan zijn. Het is de vraag of het nog werkt als je je voorneemt contact op deze wijze te leggen.

Draai een kwartslag

Op BNR geeft Lars Duursma tips over debatteren. Een tip was om in een discussie de aandacht nu juist niet te richten op de opponent, aangezien dat doorgaans leidt tot escalatie en in jou als debater ook niet het beste bovenhaalt. Verleg je aandacht nu juist naar de andere deelnemers in het gesprek en ervaar dat je weer rustiger en meer geconcentreerd op de communicatie bent.

Waar twee debaters recht tegenover elkaar staan, is de beste debater doorgaans diegene die een kwartslag draait — en zich tot de anderen richt!

Meer lezen:

• Getting past “no”. Nederlandse titel Onderhandelen met lastige mensen van Ury
• Getting to Yes van Fisher, Patton en Ury. Nederlandse titel Excellent onderhandelen
• Scherp onderhandelen zonder bot te zijn Linnemann en Broere (hier de site)