Outliner tools – Wat zijn het en wat kun je er mee?

Via een lezer kwam de vraag binnen of we niet eens konden schrijven over outliners. Dit hulpmiddel om overzicht te houden in een groot stuk tekst wordt veel gebruikt. Hoog tijd dus voor een introductie met een mooi overzicht van de meest voorkomende software.

https://lifehacking.nl/productiviteit-tips/zo-werkt-word-op-iphone-en-ipad/

Achtergrond

Een outliner is te zien als een hulpmiddel om het overzicht over een groot stuk tekst zoals een boek of programmeercode te behouden terwijl je die tekst of code aan het schrijven bent. De tekst wordt hierbij georganiseerd volgens een boomstructuur of hiërarchie waarbij de tekst meestal open en dicht geklapt kan worden. Hierdoor kun je in het geval van een boek hoofdstukken, alinea’s en paragrafen in 1 overzicht onder handbereik hebben, terwijl je op het moment van schrijven slechts de huidige context ziet. Je kunt een outliner gebruiken voor allerlei zaken: een boek, een verzameling ideeën rondom bepaalde onderwerpen, als persoonlijke informatie manager of voor eenvoudig project management.

Gerelateerde software met net een andere insteek zijn mindmapping applicaties en wiki’s. Ook conventionele tekstverwerkers zoals Microsoft Word hebben outliners aan boord. Het is dus geen curieuze software voor wetenschappers, en iedere computergebruiker kan er van profiteren.

Soorten

Outliners zijn beschikbaar als losstaande software, online op het web of zitten als onderdeel verwerkt van andere software. Een Nederlandse vertaling van de term lijkt niet goed mogelijk.

Hieronder tref je een klein overzicht van enkele veelgebruikte tools in willekeurige volgorde, opgedeeld in de 3 categorieën losstaand, web, ingebouwd. Met nadruk is het geen uitputtend overzicht of aanbeveling van de beste software die er beschikbaar is. Het is bedoeld als appetizer om je interesse in outliners aan te wakkeren, zoals de lezersvraag bij mij in ieder geval deed!

Wie verder de diepte in wil verwijs ik naar de wikipedia pagina over outliners, waar je een overzicht vindt van tientallen outliners voor zowel Mac, Windows als Linux.

Losstaande outliner software

• Scrivener (Windows/Mac, betaald) – software om te schrijven en organiseren, speciaal gemaakt voor schrijvers als alternatief voor Microsoft Word, waar niet iedereen van gecharmeerd is. De basis opzet is een Een van de vele mogelijkheden is het maken van snapshots van je manuscript waardoor je snel naar eerdere versie terug kunt keren. Daarnaast kun je kant en klare ebooks en print-ready versies van je document maken. Scrivener heeft verschillende weergave mogelijkheden waar je snel tussen kunt wisselen: een prikbord waar je notities overzichtelijk op kunt plaatsen, een hiërarchisch overzicht met mappen waar je je notities (waaronder onderzoeksmateriaal) in plaatst, en een krachtige tekst editor. Van oorsprong Mac software, tegenwoordig ook beschikbaar voor Windows.
• OmniOutliner (Mac, betaald) – Van de makers van het onvolprezen OmniFocus. OmniOutliner is software voor de Mac met meer mogelijkheden dan alleen outlinen. Je kunt werken met afvinklijsten waar je TODO’s rond je document bijhoudt, en daar bijvoorbeeld vervaldagen aan toekennen.
• KeyNote (Windows, freeware) – Niet de verwarren met de gelijknamige presentatie software. Zelf heb ik hier – voor mijn ontdekking van Evernote jaren terug een hele tijd met veel plezier mee gewerkt. In 1 overzicht werk je met tabbladen, waarbinnen via een uitgebreide hiërarchische structuur informatie kan worden opgeslagen. De text editor heeft krachtige lay-out mogelijkheden, tekst is via encryptie te beschermen, er is een uitgebreide import/export functie. Over het geheel genomen een van de meest configureerbare en flexibele stukken software die ik ken. Nadeel: Keynote is nog te downloaden en gebruiken, wordt alleen niet meer onderhouden. Op de website wordt wel verwezen naar een geforkt project, daar heb ik echter niet verder naar gekeken.
• Foldingtext (Mac, betaald) – Basale outliner gebaseerd op platte tekst waar je een eenvoudige structuur in kunt aanbrengen. Deze outliner wordt met name genoemd vanwege de mogelijkheid om met Markdown te kunnen opmaken. Dit is een manier om teksten op een gestandaardiseerde en gestructureerde manier op te maken, waarna je het resultaat in alle gewenste formaten kunt exporteren. Enorm handig wanneer je opgemaakte teksten op verschillende plaatsen wilt publiceren.
• Org-Mode (Windows/Mac/Linux freeware) – Dit is een tool die je volledig via Emacs in een soort commandline bedient. Wie dat aanspreekt zal meteen doorklikken naar de website; wie nu ‘Emacs, commandline?’ kan daar beter wegblijven.
• Microsoft OneNote (Windows, betaald) – De informatiemanager van Microsoft. Wanneer je gewend bent te werken met Microsoft Office is OneNote eenvoudig in gebruik te nemen.

Outliners op het web

• Taskade (gratis) – Deze handige plugin voor Chrome is ideal voor het maken van notities, to-do lijstjes en outlines in je browser.
• Pengloo (gratis) – Met deze handige tool kun je ideeen, specificaties, outlines en andere belangrijke documenten op een eenvoudige manier overzichtelijk maken.

Outliners ingebouwd in andere software

• Evernote (basisversie gratis) – De structuur binnen Evernote wordt grotendeels bepaald door de mogelijkheid om notities in notitieboeken op te slaan en het gebruik van labels die je aan losse notitie kunt toekennen. Deze beide mechanismen kunnen in een boomstructuur getoond worden.
• Microsoft Word (Windows/Mac, betaald) – je kunt een tekst schrijven en achteraf een hoofdstuk indeling toekennen. Ook kun je het proces omdraaien en beginnen met de hoofdindeling. Kies daarvoor de weergave modus ‘outline’ (‘overzicht’ in de Nederlandstalige versie) in plaats van ‘normal’. Je maakt in deze weergave eerst je hoofdindeling, en schrijf daarna je tekst. Je kunt tijdens het schrijven die weergave eenvoudig open en dicht klappen. Daarnaast kun je in Word ook via het Navigatie Venster (Navigation Pane) werken – in versies voor Word 2010 de Document Map genoemd. Je vindt deze optie in het menu View en krijgt daarmee in de linkermarge de outline van je document te zien. Met deze optie is het eenvoudiger snel door de complete tekst te navigeren.

Conclusie

Voor huis, tuin- en keuken gebruik zijn er prima gratis outliners beschikbaar. Wil je meer mogelijkheden, bijvoorbeeld geavanceerde manieren om je boek te schrijven, dan is er voor een paar tientjes meer dan voldoende software beschikbaar.

Persoonlijke conclusie: ik gebruik zelf – nog – geen ‘echte’ outliner. Voor mij heeft Evernote genoeg mogelijkheden aan boord, en de eenvoudiger outliners zijn te eenvoudig naar mijn smaak en voegen niets toe aan mijn huidige werkwijze. Wel ga ik proberen of Scrivener mij gaat helpen nu eindelijk mijn boek geschreven te krijgen 😉

Gebruik jij een Outliner, of ga je daar nu mee aan de slag? Deel je ervaringen hieronder!