Vlotter schrijven: doe het niet in een keer goed

De knipperend cursor heeft voor sommige kenniswerkers die iets moeten schrijven een hypnotiserende werking. In plaats van tekst te produceren, staren zij naar die cursor en wil er niks zinnigs te binnen schieten. Nagenoeg iedereen heeft wel eens tekst te produceren, waarbij dat voor sommigen van ons een hele opgave is. Wat kan helpen om sneller en makkelijker te schrijven? Doe het in elk geval niet in één keer goed!

In een keer?

Wie meteen de best geformuleerde tekst wil maken, die wordt schrijver en redacteur tegelijk. Daarmee haalt de redacteur de schrijver uit zijn flow. Te lang piekeren over het juiste woord of voor de derde keer een zin anders formuleren, blokkeert het schrijfproces. Maar ook het toevoegen van allerlei opmaak breekt de flow.
Vaak werkt het beter om in twee rondes te schrijven, waarbij je de eerste ronde vooral tekst maakt en de tweede ronde gebruikt om te schaven aan formuleringen of bijvoorbeeld zinsopbouw.
De editor Draft laat je bijvoorbeeld in Hemingway-mode werken: de delete-knop werkt niet, dus je kunt alleen maar schrijven.
Hemingway stond erom bekend tekst maken en tekst editten te scheiden met als motto:

Write drunk; edit sober

Werk vanuit een idee en (dan pas) vanuit een structuur

Belangrijk voor tekst maken is een heldere invalshoek. Wat is precies de clou van je tekst? Wat is een zin de essentie ervan? Als je dat scherp hebt, beslis je ook makkelijker wat er wel en wat er niet in je tekst komt. Begin dus je brainstorm met de vraag: Wat is het centrale idee van mijn tekst?
Als je weet wat je wilt zeggen, kun je gaan werken aan een opzet. Voor degenen die de opzet niet direct in hun hoofd hebben, is een mindmap een mooie tussenstap. In een mindmap koppel je allerlei informatie en invallen aan het centrale thema. Als je dat gedaan hebt, orden je de takken die al doende ontstaan zijn net zo lang in hoofd- en subtakken totdat er een structuur zichtbaar is die jou past. Veel mindmapapps kennen exportfuncties, waardoor je de mindmap naar een tekstverwerker of editor kunt exporteren.
Eerder berichtten we al over outliners, editors die visueel de structuur van je tekst weergeven. Door in een outliner te werken, houd je makkelijk overzicht en kun je ook aan verschillende delen van je tekst verder werken. De opzet is er dus je kunt van een paragraaf naar een andere springen zonder de structuur uit het oog te verliezen.
Scrivener is een uniek programma voor schrijvers. Je kunt er switchen tussen een weergave van indexkaartjes op een prikbord (ideaal voor de brainstorm of het dumpen van blokken tekst), een outliner waarin je de structuur van je tekst ziet en een editor waarin je tekst kunt maken.

Stoppen als het vlot gaat

In Start met stoppen las je al het advies om te stoppen met een klus juist als het vlot gaat, zodat je zin hebt om verder te gaan. Weer een citaat van Hemingway:

The best way [to write] is always to stop when you are going good and when you know what will happen next. If you do that every day…you will never be stuck.

Plannen en opnieuw bekijken

Als je past echt op gang komt als er een deadline is, kun je meerdere deadlines voor je schrijfproject bepalen:

• invalshoek af
• outline af
• eerste versie af
• editten
• feedback verzamelen
• definitieve versie af

Juist voor teksten is het van belang je eigen werk met een frisse blik opnieuw te kunnen lezen. Met wat afstand kun je beter bepalen of alles duidelijk genoeg geschreven is. Daarnaast geeft tijd je ook de ruimte anderen te laten tegenlezen wat een waardevolle gewoonte is.

Houd focus

Zoals voor alle werk geldt ook voor schrijven: notifications are evil. Dus zet notificaties en telefoon uit, houd collega’s op afstand.
Maak ook je werkblad, als je digitaal werkt, zo rustig mogelijk: laat de takenbalk van Windows of de dock met iconen op je Mac zakken zodat je geen afleiding hebt. Gebruik liefst een editor die je op volledig scherm kunt zetten en wees verbaasd over hoeveel focus dat geeft.
Er is een wereld aan minimalistische editors die in full screen modus zorgt voor ongestoord schrijven. Voor Windows vond ik WriteMonkey goed en bepaald donatie-waardig: focus, sobere layout en allerlei slimme functies verstopt onder de toetsen. Byword is ook een voorbeeld van een sobere editor met veel functies buiten beeld.

Markdown

Eerder hield Oskar van Rijswijk al een pleidooi voor schrijven in Markdown. Met deze eenvoudige opmaaktaal kun je makkelijk structuur toevoegen aan je tekst, zonder allerlei muiskliks of ingewikkelde opmaakcodes die je uit de schrijf-flow halen.
Wat helpt jou om vlot tot tekst te komen?